DE SITUATIE VOORAF AAN OPERATIE MARKET GARDEN: DE GEALLIEERDEN

Maar omdat de opmars zo snel is verlopen is de situatie in augustus 1944 anders dan men heeft verwacht. Er ontstaan enorme logistieke problemen. Het is nauwelijks meer mogelijk om de snel oprukkende troepen op tijd te bevoorraden. Eisenhower ondervind nu dezelfde problemen die Hitler ook had bij de verovering van Rusland. Maar door de nieuwe situatie ontstaan er ook nieuwe mogelijkheden.

Wanneer de opmars langzaam stagneert staat Eisenhower voor een moeilijke keuze. Geïsoleerde Duitse eenheden vechten nog steeds met succes bij de belangrijkste Franse en Belgische havensteden. Maar de geallieerden hebben wel een haven volledig intact ingenomen, waarschijnlijk de belangrijkste van allemaal, de haven van Antwerpen.

Vanwege het haastige vertrek van de Duitsers uit Antwerpen is er voor hen geen tijd meer om de haveninstallaties en voorzieningen onklaar te maken. Maar er kan nog geen gebruik worden gemaakt van de Antwerpse haven. Het Duitse 15^de leger van Generaal Von Zangen heeft nog steeds de waterwegen die naar de haven leidden onder controle. Er is geen scheepsverkeer mogelijk. Eisenhower staat voor een dilemma.

DE GEALLIEERDEN EN HUN COMMANDANTEN

Zelfs in de tweede wereldoorlog speelt de politiek een grote rol. Omdat de Britse Veldmaarschalk Montgomery de meeste ervaring heeft in moderne oorlogvoering heeft deze het bevel gekregen over alle troepen die deelnemen aan D-Day (operatie Overlord) en de daarop volgende operaties. Maar de publieke opinie in de Verenigde Staten begint zich te roeren omdat de hoge Amerikaanse generaal Bradley onder Montgomery dient.

Eisenhower krijgt daarom opdracht van zijn baas, de Chef Staff van het Amerikaanse leger: Generaal Marshall, om zelf het bevel over alle grondtroepen over te nemen van Montgomery. Zo komen alle Amerikaanse troepen weer onder bevel van de hoogste baas van de Verenigde Staten, de President.

De belangrijkste legers en hun bevelhebbers aan de beide fronten zijn nu:

frontlijn: Belgisch-Nederlandse grens: 21ste Britse Legergroep (Montgomery) bestaande uit:
1ste Canadese Leger (Generaal Crerar) en het 2de Britse Leger (Generaal Dempsey)

frontlijn: Frans-Duitse grens: 12de Amerikaanse Legergroep (General Bradley) bestaande uit:
1ste Amerikaanse Leger (General Hodge) en het 3de Amerikaanse Leger (Generaal Patton)

Er ontstaat een discussie tussen Eisenhower en zijn generaals over de te volgen strategie. Patton wil een snelle doorstoot naar de stad Metz en het omliggende industrie gebied van de Saar regio. Montgomery wil via Nederland hetzelfde doen om door te dringen naar het industriële hart van Duitsland, het Ruhrgebied. Voor beide plannen is wat te zeggen maar er zijn niet genoeg voorraden om beide operaties uit te voeren. Voor Eisenhower heeft een ding absolute prioriteit, een bruikbare haven dichtbij het huidige front zodat de stroom van voorraden weer snel op gang kan komen en er korte aanvoerlijnen ontstaan. De haven van Antwerpen is op dat moment de enige haven in handen van de geallieerden. Daarom geeft hij opdracht om de opmars, die toch al bijna tot stilstand is gekomen, te stoppen en een break te nemen. Er kan dan gewerkt worden aan het operationeel maken van de Antwerpse haven en van daaruit de situatie verder beoordelen.

Dit is echter tegen de wens van Montgomery, hij is er van overtuigd dat met de voorraden die voor Patton bestemd zijn hij snel kan oprukken. Het aandringen van Montgomery bij Eisenhower leid zelfs tot een conflict tussen de twee. Waarschijnlijk spelen de V2 lanceerinstallaties die in Nederland staan opgesteld en dagelijks slachtoffers maken in Engeland een rol bij het aandringen van Montgomery. De sleutel voor een besluit blijken uiteindelijk de enige reserves te zijn die Eisenhower tot zijn beschikking heeft. Het is het 1ste Geallieerde Luchtlandings Leger onder het bevel van Luitenant Generaal Brereton.

Eisenhower loopt al een tijd met de gedachte om dit leger in te zetten maar de opmars is zo snel verlopen dat het er nog niet van is gekomen om deze reserve in te zetten. Montgomery speelt het spel slim en betrekt dit leger bij zijn plan genaamd ‘Market Garden’. Als vervolgens blijkt dat de Duitse vlucht is gestopt en de linies sterker worden besluit Eisenhower om zijn goedkeuring te geven aan het plan onder een voorwaarde, het moet op korte termijn starten en het moet een snelle operatie zijn.

En zo komt dan het besluit tot stand voor operatie Market Garden. Het resultaat is erg belangrijk, het is het enige offensief wat gaat plaatsvinden op dit moment. Patton is razend. Zijn voorraden gaan naar Montgomery maar hij kan niets aan de situatie veranderen. De Britse 1ste Airborne Divisie staat te popelen om in aktie te komen, keer op keer is hun inzet voor een operatie afgeblazen omdat de opmars zo snel is verlopen.

DE VERGISSING

In deze verwarrende tijd wordt er door de geallieerden een enorme vergissing begaan. Het Duitse 15de leger van generaal Von Zangen zit als een rat in de val.

Wanneer de geallieerden 30 kilometer zouden zijn doorgestoten had men dit leger volledig kunnen omsingelen.

Von Zangen maakt dankbaar gebruik van de misser. Met achterlating van een klein deel van zijn troepen bij de haven van Breskens ontsnapt het complete leger via de Zeeuwse eilanden. Ze betrekken daarna stellingen langs de lijn Breda - Tilburg - Best.

De ontsnapping is de eerste opdracht van Veldmaarschalk von Rundstedt wanneer hij het bevel over het westelijke front weer krijgt van de Fuhrer.

Hij doorziet het gevaar van een omsingeling onmiddellijk. De troepen van het 15de leger zullen later voor veel vertraging zorgen als operatie Market Garden begint.

Een vertraging die grote gevolgen heeft en uiteindelijk voor een belangrijk deel aan het mislukken zal bijgedragen.

DE SITUATIE VOORAF AAN OPERATIE MARKET GARDEN: DE DUITSERS

Als de Duitse troepen op alle fronten terugtrekken of in de pan gehakt worden ontvangt Von Rundstedt een telefoontje van de Chef Staff van het Duitse leger Wilhelm Keitel. Deze vraagt aan hem wat er moet gebeuren. Von Rundstedt snauwt naar Keitel: ‘maak een einde aan deze oorlog idioten!’ Wanneer Hitler dit antwoord te horen krijgt ontslaat hij Von Rundstedt en kondigt aan dat ‘de oude man’ niet meer in staat is om te functioneren. Von Rundstedt is razend. Te meer omdat Hitler door zijn constante bemoeienis met de invasie het werken voor hem onmogelijk had gemaakt. Von Rundstedt zou zelf een hele andere strategie hebben gevolgd.

Hij wordt vervangen door Veldmaarschalk Gunther Von Kluge. Wanneer enige tijd later een aanslag op Hitler wordt gepleegd en Von Kluge ervan verdacht wordt bij de samenzwering betrokken te zijn wordt Von Kluge bij Hitler geroepen. Von Kluge beseft wat er aan de hand is en pleegt zelfmoord onderweg. Hij wordt opgevolgd door Veldmaarschalk Walter Model een vertrouweling van Hitler. Maar Model is ook al bevelhebber van Legergroep B en moet nu beide taken combineren. Een bijna onmogelijke opgave.

Als in september de situatie steeds verder verslechterd voor de Duitsers wordt Von Rundstedt bij Hitler geroepen. Hij wil persoonlijk horen van hem wat er moet gebeuren. Hitler beseft dat Model een echte front commandant is en de taken die hij nu heeft niet zijn te combineren. En dus doet hij weer een beroep op Von Rundstedt om het bevel over de westelijke troepen op zich te nemen. Von Rundstedt is een model officier en accepteert de functie wederom ondanks zijn hoge leeftijd. In nog geen twee maanden tijd is Von Rundstedt de vierde OBW en weer terug op zijn oude post. Model kan zich nu weer volledig richten op zijn Legergroep B.

Von Rundstedt is een militair genie, hij weet de situatie snel en accuraat te analyseren. Het eerste wat hij opmerkt is dat de opmars van Montgomery is gestopt. Hij gaat ervan uit dat hier maar een reden voor is, er is een aanval in voorbereiding. Onmiddellijk neemt hij een aantal maatregelen en vaardigt een aantal belangrijke orders uit. Een van de belangrijkste is de dreigende omsingeling van het 15de Leger van Von Zangen en Von Rundstedt geeft het bevel aan Von Zangen om onmiddellijk terug te trekken via de Zeeuwse eilanden. Deze beslissing is er een die een direct gevolg heeft op het verloop van operatie Market Garden.

DE DUITSE LEGERS EN HUN BEVELHEBBERS

Frontlinie: Belgisch - Nederlandse grens: Legergroep B (Model) bestaande uit:15de Leger (Generaal Von Zangen), 7de Leger (Model), Parachutisten Leger (General Kurt Student)

Frontline: Duits - Franse grens: Legergroep G (Generaal Blaskowitz) (geringe sterkte)

Model kan zich nu weer volledig toeleggen op de taak waar hij het meeste geschikt voor is, het leiden van een leger aan het front. Model is niet het type voor vergaderingen en papierwerk, hij is op zijn best als bevelhebber in het veld. Toch staat hij voor een vrijwel onmogelijke opgave, een verdediging opbouwen met derderangs troepen. Bovendien heeft hij geen tanks tot zijn beschikking.

Zijn eerste bevelen zijn direct van invloed op operatie Market Garden. Hij sommeert Bittrich om zijn 2de SS Tankleger terug te trekken uit Luik naar het rustige Nederland om daar tot rust te komen. Het 1ste Parachutisten Leger van Generaal Student moet linies betrekken langs de lijn Breda-Tilburg-Best. Aan deze in het begin nog zwakke verdedigingslinie worden allerlei vluchtende Duitse troepen opgevangen en in de linie ingezet. Student laat vanuit Duitsland zijn meest ervaren troepen overkomen. Hierbij voegen zich de mannen van het 15de Leger die aan de omsingeling zijn ontsnapt. Langs de vele kanalen in het zuiden van Nederland begint nu een sterke verdedigingslinie te ontstaan. Als dan september de eerste tanks van Bittrich’s 2de SS Pantserleger arriveren in Nederland kunnen we spreken van een behoorlijke troepen concentratie, hoewel geen enkel onderdeel meer op volle sterkte is. Wel aanwezig zijn een aanzienlijk aantal stukken luchtdoel geschut en veld artillerie. De verdediging wordt ieder dag sterker….

DE VERGISSING

Waarschijnlijk is Model van mening dat deze nodig zijn voor een tegenoffensief. Is Model te optimistisch? Als een deel van de Market Garden plannen op de eerste dag al op zijn bureau liggen vertrouwd hij ze niet en laat hij na om zijn superieuren hierover in te lichten.