Bijna iedereen in de familie kent het wel; Hotel 'De Horst' in Beetsterzwaag. Sommigen van ons zijn er zelfs nog geweest. De één omdat ze op visite gingen bij Tante Akke en oom Jouke. De ander omdat het een toeristische trekpleister was waar mensen vanuit het hele land, soms met busladingen tegelijk, naar toe gingen als uitje. En anders wel van horen en zeggen want de Horst was landelijk bekend door zijn bijzondere attracties. Allemaal het werk van ondernemers Jouke Roelof Stuurhaan en Akke Hoekstra.

foto: zo zag de horst er oorspronkelijk uit, dan nog villa 'Lankhorst'

Het huis 'De Horst' aan de Harinxmaweg 9 Beetsterzwaag, werd in 1907 gebouwd als buitenverblijf van de familie Lankhorst te Sneek. De bouwheer schijnt geweest te zijn Auke Beckeringh Lankhorst, de grondlegger van het Sneeker touwslagersbedrijf Lankhorst. Het huis, gebouwd op de grens met Olterterp, werd kennelijk genoemd naar de familie: De Lankhorst. Op onderstaande foto zien we de villa nog eens in de orginele staat voordat het in 1930 werd verbouwd tot Hotel - Cafe - Restaurant. Het is een prachtige omgeving met veel groen. Op de voorgrond zien we de tramrails die richting Olterterp voeren.

Het huis De Horst wordt in 1929 verkocht aan Jouke Roelof Stuurhaan, die het in 1930 laat verbouwen tot hotel-café - restaurant. Stuurhaan laat er een speeltuin aanleggen met een draai en zweefmolen, een rodelbaan, een zweefbaan, een apenkooi en een 'grot' met wassen beelden als bewoners, maar vooral het plaatsen van een bijna dertig meter hoge uitzichttoren trekt de aandacht. Een Belvédère, waarbij men een prachtig uitzicht had over het nabijgelegen Kostverloren en de Bargekop. In 1934 volgt nog een grote verbouwing: de serre wordt vergroot en het interieur verandert.

Over Jouke is wel het een en ander te vertellen. Hij zou 'fout' geweest zijn in de oorlog. Daar kom ik straks op terug. Jouke was de zoon van Jan Stuurhaan  en Aaltje Zeehuisen uit Amsterdam en was 25 jaar toen ze trouwden. Jan Stuurhaan was zadelmaker te Joure en Aaltje was ziekenverpleegster (het echtpaar is gescheiden op 12 december 1889).

Akke was toen 20 jaar en het jongste meisje uit het gezin Symen Jans Hoekstra en Saakje Klazes van der Hoek. Symen was veehouder en Saakje boerin, ze hadden een boerderij te Steenendam (onder Rinsumageest). Ze werd geboren op 1 januari 1884 op boerderij 'Veldzicht' te Steenendam. Eerder in 1867 kregen Symen en Saakje ook een dochter genaamd Akke maar die overleed toen ze 8 jaar oud was en in 1884 nog een dochter genaamd Akke maar die overleed toen ze 10 maanden oud was. De naam Akke kwam van de moeder van Symen Jans (Akke Symens Rinsma 1810-1863) en bracht blijkbaar niet veel geluk. Maar deze keer ging het goed, Akke werd 75 jaar oud.

Jouke was een echte ondernemer. Oorspronkelijk was hij Machinist. Ik dacht in eerste instantie dat hij op trein of tram reed maar dat bleek niet zo te zijn, Hij was machinist in de melkfabriek wat neer kwam op bediening of toezicht op een (waarschijnlijk) stoommachine. Daar leerde hij ook Akke kennen waar hij mee trouwde op 21 mei 1904.

Het echtpaar exloiteerde eerst een cafe in Twijzel. De exacte geschiedenis hiervan moet ik nog achterhalen. Akke was geen onbekende met de Horeca. Haar tante Geertje Hoekstra had een café bij de brug in Oudkerk. Van 1921 tot 1931 exploiteren Akke en Jouke Hotel Café Restaurant 'Het Witte' Huis in Olterterp. Dit lag op een paar honderd meter van 'De Horst' richting Olterterp aan de overzijde van de tramrails. Tot mijn grote verbazing vond ik nog een foto van het Witte Huis met op de voorgrond Akke en Jouke staande naast hun automobiel! Met die automobiel gebeurde ook wel eens een ongeval zoals we in het krantenartikeltje kunnen lezen.

Zoals gezegd exploiteerden Akke en Jouke van 1921 tot 1931 Het Witte Huis in Olterterp. In mei 1929 kochten ze voor fl.18.000,- Vila de Horst die na de verbouwing op 2 mei 1930 werd geopend. Ze hebben dus een tijdje 2 ondernemingen tegelijk gehad. In 1948 verkochten Akke en Jouke 'de Horst' aan Algemeene Friese Levensverzekerings Maatschappij te Leeuwarden. Dat behoeft wel enige verduidelijking en daarvoor moeten we even terug naar de oorlogsjaren.

Ik sprak eerder al over het oorlogsverleden van Jouke. Hij zou 'fout zijn geweest'. Ik heb daar slechts oppervlakkig onderzoek naar gedaan omdat de details verder niet interessant zijn voor deze familiepagina. Maar het verklaart wellicht (mede) waarom Akke en Jouke in 1948 plotseling een uitstekend lopende horeca zaak verkopen. Ze zijn dan inmiddels ook niet zo jong meer, Jouke is inmiddels 69 jaar en Akke 64 jaar oud. Ze hebben zelf geen kinderen gekregen maar hebben wel een pleegdochter (Marie van der Meulen) al kan ik daar nergens een officiëel document over vinden.

Jouke was in ieder geval lid van de NSKK. Dit staat voor Nationalsozialistische Kraftfahrkorps, een paramilitair onderdeel van de duitse NSDAP. Het hoofddoel van het NSKK was het verspreiden van de 'motoriseringsgedachte': de popularisering van het gebruik van auto- en motorvervoer. Tijdens de oorlog diende het NSKK als bevoorradingseenheid aan de verschillende fronten. Vanaf januari 1941 wierf het NSKK diverse buitenlanders aan als vrijwilliger. De NSKK-Staffel des Wehrmachtsbefehlshabers Niederlande werd op papier op 1 september 1943 opgericht en diende per 1 december 1943 actief te worden. Op papier werkten de NSB en het NSKK samen. Uiteindelijk dienden er ongeveer 10.000 Nederlanders bij het NSKK. Sommigen uit overtuiging maar ook velen die onder de 'verplichte Arbeitseinsatz' probeerden uit te komen. Als je nergens kon onderduiken moest je toch iets proberen om niet ergens in Duitsland in een fabriek (of erger) als slaaf te werk gesteld te worden. Velen kwamen om door honger, ziekte of oorlogsgeweld zoals bombardementen of executies. Ook waren er mensen die uit financieel oogpunt lid werden, er stond een fikse premie op de aanmelding. Kortom niet iedereen was even slecht bij de NSKK. Het was oorlog en de kachel moest branden ook in 'De Horst' dus misschien is Jouke ook wel lid geworden omdat het goed was voor het horecabedrijf.

Omdat Jouke lid was van het NSKK en er na de oorlog een fikse jacht werd gemaakt op 'verraders' werd ook Jouke opgepakt nadat zijn naam op een lijst was aangetroffen met daarop het opschrift: `Kopers Jodenhuizen´. Stuurhaan had zich bezig gehouden met het kopen en verkopen van roerende en onroerende goederen van joden. Via woningbureaus werden deze huizen van opgepakte joden verkocht. Hij werd gevangen gezet in Kamp Westerbork. Daar verklaarde hij dat hij wilde leven van de rente die hij zou gaan ontvangen, maar dat hij geen mensen zou hebben verraden. Hij zou slechts hebben gehandeld vanuit economisch opportunisme, hij wilde deze huizen verhuren om vervolgens van de huur te kunnen gaan leven. Stuurhaan werd in Westerbork zeer ernstig ziek en werd meer dood dan levend opgevangen in Akkerwoude op de boerderij van het echtpaar Akke Annema-Timmermans en Tabe Annema. Deze Akke was een dochter van Romkje Timmermans-Hoekstra (de zus van Akke Stuurhaan-Hoekstra). Naar verluid is Jouke na jaren procederen uiteindelijk vrijgesproken en financieël gecompenseerd voor zijn in beslag genomen bezittingen. Dit alles is waarschijnlijk de reden geweest waarom Akke en Jouke in 1948 'de Horst' van de hand hebben gedaan, al is dit pure speculatie van mijn kant. Voor zover ik heb kunnen achterhalen is er van verdere medewerking met de bezetter geen sprake.

Tot zover het oorlogsverleden, we gaan verder met de foto's en bijzonderheden van Akke en Jouke en 'de Horst'. Zoals gezegd was de Horst een goed lopende zaak. Er werd landelijk reclame gemaakt in kranten en op andere manieren zoals onderstaande briefkaart laat zien:

De horst bood natuurlijk ook werkgelegenheid. Voor neven en nichten van Akke Hoekstra een mooie plek voor een baan. Zo deed Mine (Geertruida Willemina) Hoekstra, de dochter van Hendrik en Tjitske van Steenendam de administratie voor 'de Horst'. Haar broer Symen (uiterst links) werkte er als kelner, beiden op onderstaande foto's te zien bij de Horst.

Mine heeft haar enige zoon Anne op de arm die regelmatig mee ging naar de werkplek. Mine was getrouwd met Johannes Mosselaar. Ze hadden een schildersbedrijf in Giekerk. Later zette zoon Anne het schildersbedrijf voort. Hij is nu gepensioneerd en zijn zoon Wybren heeft het bedrijf voortgezet. Symen Hoekstra en Sjoukje Wiersma zijn de ouders van de bekende Friese wielrenner en wielercoach Piet Hoekstra. Piet werd ook wel 'de beul van Dokkum' genoemd. Hij deed mee aan de olympische spelen in Mexico in 1968 op het onderdeel ploegenachtervolging. In 1969 werd Piet -1.90 meter lang, 84 kilo zwaar- kampioen van Nederland op de achtervolging, door niemand minder dan Joop Zoetemelk te kloppen. Ook zijn broers Gerrit en Klaas waren succesvol bij de amateurs.

Voor de kinderen van de Hoekstra's was het natuurlijk feest om even op visite te gaan bij Tante Akke. Bij de Horst was van alles te beleven, een speeltuin, uitkijktoren, grotten en een apekooi met apen daarin. Dat deden ook mijn vader Gerrit Hoekstra (zoon van Hendrik en Tjitske uit Steenendam) en zijn broer Klaas die de jongste van vier kinderen was. We zagen zoeven al de twee oudste Mine en Symen maar op de foto hieronder zien we Gerrit en Klaas met een aapje die een hond zit te vlooien. Dat zie je toch ook niet elke dag! Gerrit staat in het midden en oom klaas links van hem met 2 personeelsleden een aapje en een hondje als kinderoppas. Gerrit zal hier een jaar of 12 zijn en hij is van 1923 dus de foto zal van omstreeks 1935 zijn. Ze staan met de rug naar de weg van Beetsterzwaag naar Olterterp waar we ook de tramrails zien liggen.

Tot zover de Horst voorlopig ik heb nog veel materiaal om uit te zoeken en zal in de toekomst dit hier nog plaatsen. Maar niet voor ik afsluit met voor mij de mooiste foto uit de collectie verkregen via Wybren Terpstra. De viering van het 25 jarig huwelijksfeest van Akke en Jouke in 1929. Dat is nog niet in het Hotel (want dat werd pas opgeleverd in 1930) maar in een kamer van wat toen nog vila was. We zien veel leden van de familie op de groepsfoto en geloof het of niet van mijn Pake Hendrik en Beppe Tjitske had ik geen foto's van toen ze nog jonger waren. Maar op deze foto heb ik ze dan eindelijk in beeld!!

foto: vlnr bovenste rij: Tjitske van der Staal (echtg Hendrik Hoekstra) - Sijtske Poortenga (echtg Wybren Hoekstra) - Lutske Stuurhaan (zuster Jouke Stuurhaan) - Stuurhaan (een schoonzuster van Jouke Stuurhaan) - Geertje Hoekstra - Romkje Hoekstra - Akke Hoekstra - Marie v.d. Meulen (pleegdochter) - Jouke Stuurhaan - Jan Stuurhaan (broer Jouke) Jan Hoekstra - Wybren Hoekstra - Hendrik Hoekstra (mijn pake) - Symen Klazes Hoekstra (Zoon Klaas & Aukje). De onderste rij vlnr: Douwe Timmermans (zoon Romkje en Jan) - Ypkje Wesselius (echtgenote Symen Klazes Hoekstra) - Sjieuwkje Miedema (echtgenote Jan Hoekstra) - Stuurhaan (een nicht van Jouke) - Tjeerd Heutema (personeel) - Tine Stuurhaan (onbekend familie Jouke) - Stuurhaan (onbekend familie van Jouke) - Mine Hoekstra (dochter Hendrik en Tjitske Hoekstra) - Geert Stuurhaan.