Terpen: Op de bovenstaande landkaart van Schottanus uit 1718 krijgen we een goede indruk van de omgeving. We wonen met ons allen in een moeras en passen ons aan de leefomgeving aan. We vestigen ons op natuurlijke verhogingen in het landschap, zoals zandruggen of maken onze eigen verhogingen om ons te beschermen tegen hoog water. Deze verhogingen noemen we in Friesland Terpen. In Groningen noemen we het Wierden. Terpen komen in het hele land voor. De namen werden in de twee noordelijke provincies ook wel door elkaar gebruikt zoals we kunnen zien op de bovenstaande kaart van Steenendam en omgeving waar we 'Oldbrand Weeren' tegenkomen wat weer een verbastering is voor Oldbrand Wieren. De eerste terpen zijn aangelegd rond 500 v. Chr. In middeleeuwse veenontginningsgebieden zijn de terpen soms 'gegroeid' door inklinken van het bewerkte land en de terp door eeuwenlange opslag van mest en afval juist groter en hoger werd. De meest voorkomende terpen zijn echter aangelegd door de mens. Men wierp een heuvel op en bouwde er een woning om tegen het hoge water beschermd te zijn. Deze 'huisterpen' groeiden dan vaak samen tot één grote Terp wat dan een dorpsterp werd. Zo zijn veel dorpen in Friesland van oorsprong terpdorpen. We zien dat ook op bovenstaande kaart waar Burdaard als terpdorp is aangegeven met in het buitengebied een aantal huisterpen. Rond 1200 kwam er een einde aan de bouw van Terpen omdat men dijken ging aanleggen waardoor we beter beschermd waren tegen het water en Terpen niet meer nodig waren. Voor 1900 kwamen we erachter dat de grond waar deze Terpen op waren gebouwd enorm vruchtbaar was. En dus werden ze massaal afgegraven en de grond werd verkocht om schrale onvruchtbare grond elders te verrijken.

De eerste terpen die ten prooi vielen aan de afgravingen waren de terpen die in de buurt van de hooilanden lagen en die aan het water gelegen waren. Het vervoer van de terpaarde gebeurde namelijk met name per schip. Naar terpen die niet te bereiken waren over water werden soms kanaaltjes gegraven om de terpaarde toch per schip af te kunnen voeren. Door de afgravingen kwamen in die tijd veel dorpen met elkaar in verbinding te staan doordat er vaarten voor de afgravingen werden gegraven. In verschillende terpdorpen herinneren nog haventjes en vaarten aan deze tijd. De afgravingen stopten vaak pas wanneer het kerkhof werd bereikt. Niet zelden kwam het voor dat de beenderen van overledenen later uit de rand van de terp rolden. De belastingdienst had inmiddels ook lucht gekregen van de handel in terpaarde en ging een graantje meepikken. Maar in de jaren 1930 liep de handel in terpaarde definitief op zijn einde met de opkomst van de toepassing van kunstmest.

Boven Steenendam ligt het terpdorp Burdaard aan de Dokkummer Ee, een belangrijke verkeersader over water die uitmond in de dan nog Lauwerszee. Het dorp ligt net op de grens van Dantumadeel met Ferwereradeel en Tietjerksteradeel. We zien op de kaart zelfs nog kleine meertjes ten zuiden. Het gebied werd langzaam ontgonnen met de komst van Molens werd de waterhuishouding steeds beter geregeld. En zo kwam er meer ruimte voor weide en landbouwgrond voor de boeren. Op de kaart van 1718 zien we een kort weggetje wat zich net ten zuiden van Burdaard bevind en eindigt in de weilanden. Ongeveer ter hoogte van Oldbrand Weeren (nu Holbrandsje). Verder zuidwaarts gaat het slechts met paadjes die met name in de zomer werden gebruikt als de grond niet drassig en modderig was.

De volgende afbeelding toont de situatie van rond 1860 die vrijwel gelijk zal blijven tot 1970. We zien de oude onverharde paden nog lopen maar ook de nieuw aangelegde wegen tussen Rinsumageest, Oudkerk en Birdaard die tussen 1860 en 1863 werden aangelegd. Om de kosten te dekken was een Tolhuis nodig.