NEDERLANDS VERZET - ARNHEM

Het is algemeen bekend dat het Nederlandse verzet een van de best georganiseerde was in de tweede wereldoorlog in Europa. De organisatie had een cel structuur. Elke cel werd KP genoemd wat voor KnokPloeg staat. De KP in Arnhem was er klaar voor om de Geallieerden te helpen bij de verovering van Arnhem. Bovendien was de KP Arnhem betrokken bij inlichtingen operaties voorafgaande aan operatie Market Garden. De cel stond bekend als een van de best georganiseerde in het land. Niet alleen vanwege de goed getrainde gewapende leden maar vooral vanwege de hoog opgeleide technici. Deze hadden een geheim telefoon netwerk opgezet naar het reeds bevrijde zuiden van het land en naar belangrijke andere cellen in het nog bezette gedeelte van het land. Deze lijnen liepen buiten het publieke telefoon netwerk om zonder gebruik te maken van centrales.

Bovendien had men de beschikking over de communicatie lijnen van de PGEM (Energiebedrijf). Dit bedrijf had zijn eigen telefoon netwerk welke liep over de electriciteitslijnen die de verschillende centrales met elkaar verbonden. Deze lijn was niet bekend bij de vijand en werd volop gebruikt door het verzet. Voor de start van operatie Market Garden had de KP Arnhem diverse inlichtingen rapporten over geseind naar Engeland. Ze maakten melding van toenemende aantallen tanks in het gebied rond Arnhem. De berichten bevatten nauwkeurige meldingen van eenheden en aantallen en van de Duitse bevelhebbers die in de regio aanwezig waren. Deze rapporten (weten we tegenwoordig) werden bevestigd door meldingen van de Britse inlichtingen dienst die door het afluisteren van Duitse radio berichten dezelfde bevindingen deden. Helaas werden deze bronnen niet naast elkaar gelegd, of misschien wel bewust genegeerd.

De KP in Arnhem kreeg een aantal opdrachten om sabotage acties uit te voeren. Voornamelijk acties die er op waren gericht om de infrastructuur te beschadigen op een zodanige manier dat deze makkelijk weer konden worden hersteld voor gebruik door de geallieerden. Maar tegelijk krijgt de 1st Airborne Division opdracht om het Nederlandse verzet niet te gebruiken en te wantrouwen vanwege vermeende infiltratie door de Duitsers.

Wanneer op ' Dolle Dinsdag ' de Duitse troepen in paniek massaal vanuit Nederland naar Duitsland vluchten maakt de KP gebruik van de situatie door de telefooncentrales te bemannen met vertrouwelingen van de KP. Ook voorkomen ze dat de centrale wordt opgeblazen door de in paniek terugtrekkende Duitsers. De centrale is nu volledig in handen van de KP. Terwijl de luchtlandingen in volle gang zijn en de brug in handen is van Forst en zijn mannen, zorgt de KP voor een directe telefoon verbinding tussen het Hoofdkwartier in Oosterbeek en de woningen naast de brug. Deze lijn wordt uiteindelijk gebruikt door de Britten ondanks het verbod om het verzet niet te vertrouwen en niet van hun diensten gebruik te maken.

Vanuit Arnhem maakt Pieter Kruijf, leider van de KP in Arnhem, meerdere malen contact met het hoofdkwartier van de 1st Airborne Division welke zich heeft gevestigd in Hotel Hartenstein. Hij doet wanhopige pogingen om de Britten ervan te overtuigen om van het telefoon netwerk gebruik te maken. Ook voorziet hij ze van informatie over de Duitse posities en activiteiten. Maar zijn hulp wordt genegeerd en ze melden dat alles onder controle is. Intussen maken de Duitsers volop gebruik van het telefoon netwerk in het gebied.....Maar de vertrouwelingen van de KP die de centrale bemannen saboteren deze communicatie met name in de eerste uren van de strijd. De Duitsers moeten in deze periode hoofdzakelijk gebruik maken van koeriers.

Wanneer de KP wederom contact opneemt met Hartenstein om ze te waarschuwen dat er een nieuwe groep tanks bij Arnhem is aangekomen geeft het hoofdkwartier opdracht om de telefooncentrale van Oosterbeek op te blazen. Het verzet luisterd intussen de lijnen die door de Duitsers worden gebruikt af. Er wordt een bericht gehoord dat voorbereidingen zijn getroffen om de brug op te blazen. Deze informatie wordt doorgebeld naar het hoofdkwartier van Frost bij de brug. Daar werd wel geluisterd, een peleton o.l.v. Lt. Barnett werd er op uitgestuurd en de explosieven werden verwijdert. Lt. Barnett sneuvelde tijdens deze aktie. Het verzet was gefrustreerd dat de Britten niet van hun diensten gebruik wilden maken. Er werd via de geheime telefoonlijn een verzoek ingedient om de spoorlijn Dieren - Velp te bombarderen omdat via deze spoorweg de tanks met treinen in Arnhem binnen kwamen. Het verzoek werd genegeerd en de verbinding verbroken. Hoe anders verliep het in de andere secties van operatie Market Garden. De commandanten van de Amerikaanse 82ste en 101ste luchtlandings divisies maakten volop gebruik van het Nederlandse verzet. Zijn deelden wapens en munitie uit aan de verzetsstrijders en ze kregen orders voor akties. Het enige wat er voor de KP in Arnhem nog overblijft is het doorgeven van berichten over het verloop van de strijd in Arnhem en omgeving. En afwachten..... En dat terwijl de Duitsers hem behoorlijk knepen voor eventuele akties van het verzet op plaatsen waar ze kwetsbaar waren.

Prins Bernhard, de bevelhebber der Nederlandse Strijdkrachten wiens basis zich ongeveer 100 km van Arnhem verwijdert vond, wist precies wat er gebeurde in Arnhem vanwege de regelmatige en gedetailleerde rapporten van het Arnhemse verzet. En dat terwijl Urquhart, de bevelhebber van de parachutisten die zijn hoofdkwartier in Hartenstein had, moest raden wat er allemaal gebeurde. Gedurende de hele slag heeft het Nederlandse verzet werkloos moeten toezien. Pas na de evacuatie kon men de taken weer gaan oppakken. Ze hebben een grote rol gespeeld in de ontsnapping van honderden Britse soldaten en Piloten over de Rijn tijdens operatie Pegasus.

Gedurende de slag bij de brug brengen de Politie mannen J. van Kuijk en Hogenboom de meeste tijd door in het Politiebureau op Eusebiusplein 21. Dankzij hen worden de telefoon verbindingen tussen de verschillende huizen in de omgeving van de brug in stand gehouden zodat de eenheden daar met elkaar in contact kunnen blijven.

verzetsstrijder
ge-executeerd op 3 november 1944

verzetsstrijder
ge-executeerd op 3 november 1944

NEDERLANDSE COMMANDO'S EN VRIJWILLIGERS IN ARNHEM

Op zondag 17 september komt het grootste deel van de groep in aktie tijdens operatie Market Garden. 11 commando's worden ingedeeld bij de 82nd US Airborne Division, 5 bij de 101st US Airborne Division, 3 bij de staf van het 1st British Airborne Corps and 12 commando's bij de 1st Airborne Division. 2 van hen crashen in hun glider in het zuiden van Nederland en 4 worden gevangen genomen na de landing. De overgebleven mannen die in Arnhem/Oosterbeek in aktie kwamen waren: M.J. Knottenbelt, M. van Barneveld, A.H.T. Italiaander, A.J.P. Beekmeier, C. Helleman, A. Wolters and M. Bakhuis-Roozeboom (gesneuveld).

Gedurende de slag worden Nederlandse vrijwillgers gerecruteerd door Lieutenant-Commander Arnoldus Wolters en Lieutenant Maarten Knottenbelt, twee Nederlandse officieren ingedeeld bij de 1st Airborne Division. Slechts vier van de vrijwilligers waren lid van het verzet.

Drie aktieve vrijwilligers gefotografeerd bij Hartenstein op 19 september in gesprek met Commando Bakhuis Rozeboom. De laatste zou in diezelfde nacht sneuvelen toen hij met een jeep op patrouille ging naar Arnhem met de vrijwilligers Beekhuizen en Diepenveen. Hij werd begraven in park Hartenstein en herbegraven als een onbekende soldaat van een Canadees regiment op de erebegraafplaats in Oosterbeek. Zijn graf wordt in 1996 alsnog geidentificeerd.

De andere 3 mannen op deze foto zijn nooit geidentificeerd. Er wordt gezegd dat de persoon links op de foto (met pet) een boer is uit Elst of Driel die met het Drielse Veer was overgekomen. Van de tweede man links wordt vermoed dat het een KP lid is uit Arnhem, hij kwam gewapend met een Russisch machinegeweer.

De groep werd geleid door de Nerderlandse Commando Charles Douw van der Krap, een marine officier die uit de beruchte Colditz gevangenis was ontsnapt. Hij kwam uit zijn schuilplaats om deze groep van ongeveer 25 tot 30 men sterk te leiden. Ze kregen oranje armbanden en een paar op de Duitsers buit gemaakte geweren. Ze hielpen de commando's bij het oppakken van een aantal Nazi collaborateurs in het dorp, deden dienst als gids, hielpen om voorraden te verzamelen en groeven loopgraven. Op woensdag werd door Wolters en van der Krap besloten dat de situatie te gevaarlijk voor de onervaren vrijwilligers. Als een van hen in handen van de Duitsers zou vallen dan zou die zeker worden gefusilleerd. Toch werd aan acht van hen gevraagd of ze als burger wilden proberen om naar Arnhem te gaan om inlichtingen te verzamelen over de sterkte van de Duitsers. Maar alle wegen waren geblokkeerd en dit plan is dan ook niet doorgegaan.

foto: van links naar rechtst: Hielke van Tuinen, onbekende KP man (met helm), onbekende boer uit Driel (met  pet), de persoon huiterst rechts waarvan alleen het hoofd zichtbaar is John Fernandes. De mannen krijgen hier instructie over hoe een handgranaat te gebruiken. van Tuinen, Fernandes en Steven Meibergen (niet op de foto's), alle drie studenten die waren onder gedoken, kwamen Major Montgomery tegen die hen verzocht om als tolk te helpen. Ze werden naar Hartenstein gebracht waarop deze foto werd gemaakt. Toen het te gevaarlijk werd voor de vrijwilligers werden ze overgebracht naar Hotel de Tafelberg om te helpen met de gewonden. Toen ze bij een bakker aanklopten voor brood werd open gedaan door een Duitse soldaat en kwam er een einde aan hun avontuur.

NEDERLANDS VERZET - ALGEMEEN

Een aantal dagen voor het begin van de operatie werden een aantal geheim agenten van de S.A.S in Nederland met een parachute neergelaten boven Nederland. De missie van deze mannen bestond uit het contact leggen met de verzetsorganisaties en hen te helpen met het opzetten van een gevechtseenheid. Men zou verwachten dat deze speciale agenten niet waren gedropt wanneer er helemaal geen vertrouwen was in het verzet. Hoe dan ook, men kan concluderen dat de Britten een mogelijkheid hebben laten liggen door het negeren van het verzet. En het is zeker van enige invloed geweest op het verloop van de strijd omdat met name de communicatie bij de Britten vrijwel ontbrak. Dit had door het verzet kunnen worden opgevangen en daar had men ongetwijfeld voordeel aan gehad. Het was dan ook dramatisch voor de ondergrondse dat het de Britten waren die de telefooncentrale in Oosterbeek opbliezen waardoor veel van hun netwerk niet kon worden gebruikt nadat de Britten waren terug getrokken over de rivier.

In totaal werden naar schatting 9000 aktieve leden van het verzet gevangen genomen en ge-executeerd, gedood tijdens gevechten of omkwamen in concentratie kampen. Ongeveer 9000 Nederlanders vluchtten tijdens de bezetting om als geheim agent of soldaat mee te vechten met de geallieerden en sneuvelden hierbij.

Om het Nederlandse verzet te eren en te laten zien dat er in Nederland vele mensen waren die via het ondergrondse werk de Duitse bezetting te lijf gingen volgt hier een kleine en willekeurige opsomming van een aantal van hen die het niet overleefden. Opdat we ze nooit vergeten.

Adriaan Nachtegaal
L.K.P.
ge-executeerd 10-01-1945

Auke Zeilstra (22)
L.K.P.
ge-executeerd 10-10-1944

A. van Beek (39)
joodse onderduikers
ge-executeerd 29-03-1944

A. van Velsen (23)
B.V.G / N.B.S.
ge-executeerd 13-04-1945

Einde van het algemene verslag. U kunt vanuit het menu (links) nog honderden extra pagina's bekijken. Hier vindt u ook het Digitale Monument (Roll Of Honour Online Databases) met daarin meer dan 5000 persoonlijke dossiers van gesneuvelde militairen en burgers. Elk dossier bevat informatie over de persoon maar ook een foto van de grafsteen en in veel gevallen extra foto's van de persoon of de omgeving waar hij/zij is omgekomen.